Aldous Huxley i George Orwell napisali dwie najbardziej wizjonerskie dystopie w dziejach. Najbardziej przerażające jest to, że na naszych oczach ich wizje zaczynają się spełniać. Różnice pomiędzy nimi polega na różnej formie zniewolenia społeczeństwa. W wizji Orwella to brutalna siła, przypominająca metody komunistyczne, w świecie Huxleya forma zniewolenia jest przyjemna i wręcz pożądana. Po pierwsze już w fazie życia płodowego wpływa się na rozwój jednostki, tworząc upośledzone intelektualnie Delty, a całe życie społeczeństwa niezależnie od kasty, do której się przynależy jest kontrolowane przez narkotyki. Z kolei Orwell opisuje kontrolę Proli za pomocą pornografii, prymitywnej kultury i alkoholu.
Związek między obydwoma autorami rozpoczął się w 1917 roku, kiedy Huxley był nauczycielem francuskiego w Eton, a Orwell uczniem.
Po przeczytaniu Roku 1984, Huxley napisał do Orwella list, w którym po docenieniu powieści przedstawił swoją wizję kontroli mas przez elity w przyszłości.
Jego zdaniem:
„Osobiście wierzę, że rządząca oligarchia znajdzie mniej uciążliwe i marnotrawne sposoby rządzenia i zaspokajania swojej żądzy władzy, a sposoby te będą przypominać te, które opisałem w Nowym wspaniałym świecie.
Wierzę, że w ciągu następnego pokolenia władcy świata odkryją, że warunkowanie niemowląt i narkohipnoza są skuteczniejszymi instrumentami władzy niż kluby i więzienia, i że żądzę władzy można równie całkowicie zaspokoić, sugerując ludziom, że kochają się ich niewolę, na przykład poprzez chłostę i kopanie ich do posłuszeństwa.
W międzyczasie może oczywiście wybuchnąć wojna biologiczna i atomowa na dużą skalę – w takim przypadku będziemy mieli koszmary innego rodzaju, którego trudno sobie wyobrazić.”
Huxley zwraca również uwagę na społeczną odpowiedzialność dawnych naukowców, którzy sami się ograniczali aby nie dostarczyć rządzącym narzędzi do zniewolenia społeczeństw.
„Częściowo z powodu panującego materializmu, a częściowo z powodu panującego szacunku, dziewiętnastowieczni filozofowie i ludzie nauki nie chcieli badać dziwniejszych faktów z psychologii, aby ludzie praktyczni, tacy jak politycy, żołnierze i policjanci, nie mogli zastosować ich w rządzeniu.
Z powodu dobrowolnej ignorancji naszych ojców nadejście ostatecznej rewolucji opóźniło się o pięć lub sześć pokoleń.”
Wrightwooda. Kalifornia.
21 października 1949
Drogi Panie Orwell,To bardzo miło z twojej strony, że powiedziałeś wydawcom, aby przesłali mi egzemplarz twojej książki.
Dotarło do mnie, gdy byłem w trakcie pracy, która wymagała dużo czytania i sprawdzania źródeł; a ponieważ słaby wzrok zmusza mnie do racjonowania czytania, musiałem długo czekać, zanim mogłem przystąpić do „1984”.
Zgadzam się ze wszystkim, co napisali o niej krytycy, nie muszę jeszcze raz mówić, jak wspaniała i jak głęboko ważna jest ta książka.
Czy mogę mówić zamiast tego, o czym mówi ta książka – o ostatecznej rewolucji?
Pierwsze ślady filozofii ostatecznej rewolucji — rewolucji wykraczającej poza politykę i ekonomię i mającej na celu całkowite obalenie psychologii i fizjologii jednostki — można znaleźć u markiza de Sade, który uważał się za kontynuatora, Robespierre i Babeuf.
Filozofia rządzącej mniejszości w roku 1984 jest sadyzmem, który został doprowadzony do logicznego wniosku poprzez wyjście poza seks i jego zaprzeczenie.
Wątpliwe wydaje się, czy rzeczywiście polityka buta po twarzy może być prowadzona w nieskończoność.
Osobiście wierzę, że rządząca oligarchia znajdzie mniej uciążliwe i marnotrawne sposoby rządzenia i zaspokajania swojej żądzy władzy, a sposoby te będą przypominać te, które opisałem w Nowym wspaniałym świecie.
Miałem ostatnio okazję przyjrzeć się historii magnetyzmu i hipnotyzmu zwierzęcego i byłem pod wielkim wrażeniem sposobu, w jaki przez sto pięćdziesiąt lat świat odmawiał poważnego uznania odkryć Mesmera, Braida, Esdaile'a i reszty.
Częściowo z powodu panującego materializmu, a częściowo z powodu panującego szacunku, dziewiętnastowieczni filozofowie i ludzie nauki nie chcieli badać dziwniejszych faktów z psychologii, aby ludzie praktyczni, tacy jak politycy, żołnierze i policjanci, nie mogli zastosować ich w rządzeniu.
Z powodu dobrowolnej ignorancji naszych ojców nadejście ostatecznej rewolucji opóźniło się o pięć lub sześć pokoleń.
Kolejnym szczęśliwym zbiegiem okoliczności była niezdolność Freuda do skutecznej hipnotyzacji i wynikające z tego dyskredytowanie hipnotyzmu.
Opóźniło to powszechne zastosowanie hipnozy w psychiatrii o co najmniej czterdzieści lat.
Ale teraz psychoanalizę łączy się z hipnozą; a hipnoza stała się łatwa i można ją w nieskończoność rozszerzać dzięki zastosowaniu barbituranów, które wywołują stan hipnotyczny i sugestywny nawet u najbardziej opornych osób.
Wierzę, że w ciągu następnego pokolenia władcy świata odkryją, że warunkowanie niemowląt i narkohipnoza są skuteczniejszymi instrumentami władzy niż kluby i więzienia, i że żądzę władzy można równie całkowicie zaspokoić, sugerując ludziom, że kochają się ich niewolę, na przykład poprzez chłostę i kopanie ich do posłuszeństwa.
Innymi słowy, czuję, że przeznaczeniem koszmaru roku 1984 jest przekształcenie się w koszmar świata bardziej podobnego do tego, który wyobrażałem sobie w Nowym wspaniałym świecie.
Zmiana nastąpi w wyniku odczuwalnej potrzeby zwiększenia efektywności.
W międzyczasie może oczywiście wybuchnąć wojna biologiczna i atomowa na dużą skalę – w takim przypadku będziemy mieli koszmary innego rodzaju, którego trudno sobie wyobrazić.
Jeszcze raz dziękuję za książkę.
Z poważaniem,
Aldous Huxley
Kommentit